الگوی اکتشافی گرایش دانشجویان ایرانی به تحصیل و اشتغال در خارج از کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

این پژوهش در پی ارائه الگوی اکتشافی برای بررسی گرایش دانش‌پژوهان جوان به تحصیل و اشتغال در خارج از کشور با روش داده‌بنیاد اجرا شده است. رویکرد پژوهش حاضر کیفی است و داده‌های لازم از طریق مصاحبه ژرف‌نگر، گرد‌آوری و متن مصاحبه‌ها به روش کلایزی، بررسی شده گرفته است. مشارکت‌کنندگان مورد نظر این پژوهش 16 نفر از دانش‌پژوهان بودند که با استفاده از شیوه نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. نتایج پـژوهش حاضر، نشان‌دهنده‌ استخراج 67 نشانگر، احصاء 12 مفهوم و 6 مقوله از مصاحبه‌ها بود که در قالب الگوی پارادیمی شامل شرایط اقتصادی به‌عنوان مقوله محوری و دافعه‌های داخلی و جذابیت‌های کشورهای مقصد از منظر دانشجویان به‌عنوان شرایط علی، ویژگی‌های فرد مهاجر به‌عنوان عوامل زمینه‌ای، مشکلات کشور به‌عنوان شرایط میانجی، جریانات روند مهاجرت به‌عنوان راهبردها و سود فردی و ضرر اجتماعی به‌عنوان پیامدها، جایگاه‌های اساسی را در این الگو به خود اختصاص داده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Exploratory Model for the Propensity on the Part of Iranian Students to Study and Work Abroad

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Jafari 1
  • Jamile Alamalhoda 2
  • Nasrin Homayouni Bakhshayesh 3
چکیده [English]

The present research endeavors to present an exploratory model for the tendency of young researchers to study and work abroad applying a grounded method and qualitative approach. The required data were collected through in-depth interviews and then analyzed using Glaser method. The 16 participants selected for the interviews were chosen using purposeful sampling. The results of the research identified 67 indicators, 12 concepts, and 6 categories from the interviews which were fit into paradigm model including economic conditions as  the central phenomenon, domestic problems and destination country attractions as the causal conditions, problems in the destination country as the intervening conditions, the immigration process occurrences as  the strategies, and personal benefit and social forfeitures as the consequences, making up the basic tenets of this model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Students
  • Propensity to Study
  • Propensity to Work
  • Abroad
  • Grounded theory
اشتراوس، آنسلم و جولیت، کوربین (1990). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای؛ مترجم ابراهیم افشار (1395). تهران: نشر نی.
برومندزاده، محمدرضا و نوبخت، رضا (1396). مروری بر نظریات جدید مطرح‌شده در حوزه مهاجرت. جمعیت، 89 و 90، 73-90.
جانعلیزاده چوب‌بستی، حیدر؛ علی‌وردی‌نیا، اکبر و پورقاضی، شیوا (1395). شیوه‌های اثربخش در پیشگیری از برون کوچی نخبگان علمی (مطالعه موردی: استان مازندران). مجلس و راهبرد، 86، 119 – 147.
جوادزاده، پدرام (1394). علل اجتماعی مهاجرت نخبگان ایرانی به دانشگاه‌های آمریکا. مجله مدیریت فرهنگی، 28، 95-112.
حاتمی، علی؛ جهانگیری، جهانگیر و فتاحی، سجاد (1391). بررسی عوامل مرتبط با گرایش دختران تحصیل‌کرده به مهاجرت به خارج از کشور: «مطالعه موردی دانشجویان دختر مراجعه‌کننده به مراکز اعزام به خارج دانشجو شهر شیراز». زن و جامعه (جامعه‌شناسی زنان)، 2 (10)، 55-80.
حریری، نجلا (1385). اصول و روش‌های پژوهش کیفی. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
حری، حمیدرضا؛ جلائی، سید عبدالمجید و حمزه‌نژاد، نسیم (1394). بررسی تأثیر فرار مغزها بر تولید و تجارت خارجی ایران با استفاده از یک مدل تعادل عمومی قابل محاسبه. فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 1، 25-44.
خبرگذاری تابناک (1396). 11 کشور با بیشترین میزان فرار مغز‌ها. کد خبر: ۷۱۷۵۹۱. http://www.tabnak.ir/fa/news/717591
خسروی، کوروش؛ راستی برزکی، مرتضی و مهدوی، حمید (1389). انتقال فناوری از طریق مدل چرخش مغزها در پارک‌های علم و فناوری. رشد فناوری، 6 (22)، 47-54.
سلامت‌نیوز (1394). فرار مغزها ۲ برابر درآمد نفتی به اقتصاد ایران زیان می‌زند. کد خبر: 158872. قابل دسترسی در آدرس: http://www.salamatnews.com/news/158872/
شاه‌آبادی، ابوالفضل؛ سپهردوست، حمید و جامه‌بزرگی، آمنه (1391). تأثیر حمایت از حقوق مالکیت فکری بر مهاجرت نخبگان از کشورهای منتخب در حال توسعه و توسعه‌یافته. سیاست علم و فناوری، 17، 87-99.
شاه‌آبادی، ابوالفضل؛ کریم کشته، محمدحسین و محمودی، عبدالله (1385). بررسی عوامل مؤثر بر فرار مغزها (مطالعه موردی ایران). پژوهشنامه بازرگانی، 39، 29-37.
شاه‌آبادی، ابوالفضل و جامه‌بزرگی، آمنه (1393). تأثیر آزادی اقتصادی، سیاسی و مدنی بر مهاجرت (با تأکید بر مهاجرت نخبگان). مجلس و راهبرد، 21 (77)، 41 – 69.
شیری، طهمورث و شاهمرادی، منصوره (1389). بررسی رابطه میان ویژگی‌های جمعیت شناختی و گرایش به مهاجرت خارج از کشور (در میان دانشجویان دختر محصل تحصیلات تکمیلی دانشگاه ارم شیراز). فصلنامه جغرافیا، 14، 104-121.
صادقی، عباس و افقی، نادر (1384). نقش دانشگاه‌ها در کاهش مهاجرت نخبگان. فصلنامه رهیافت، 36، 21-76.
عباس‌زاده، محمد (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی. جامعه‌شناسی کاربردی، 23 (1)، 19- 34.
عزیزی، محمدحسین؛ عزیزی، فرزانه و فرزی، فریده (1393). اعزام دانشجویان پزشکی ایران به خارج از کشور تحت حمایت دولت (1811-1935). خردنامه، 12، 113-132.
کرسول، جان دبلیو. (1945). روش و طرح تحقیق کیفی؛ ترجمه حسنقلی‌پور، طهمورث، الهیاری و براری (1394). تهران: نگاه دانش.
محمودپور، بختیار (1393). تجاری‌سازی تحقیق: با تأکید بر حوزه علوم انسانی. تهران:  موزه علوم و فناوری جمهوری اسلامی ایران.
نیازی، صغری (1386). بررسی رابطه میان ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی دانشجویان دختر با گرایش آنها به مهاجرت به خارج از کشور. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز.
Asgari, H. (2011). An Investigation of Brain Drain from Iran to OECD Countries Based on Gravity Model. Iranian Economic Review, 15 (29), 89-99.
Baas, M. (2006). Students of migration: Indian overseas students and the question of permanent residency. People & Place14 (1), 8.
Bredtmann, J.; Martínez Flores, F. & Otten, S. (2019). Remittances and the brain drain: Evidence from microdata for Sub-Saharan Africa. The Journal of Development Studies, 55 (7), 1455-1476.‏
Butcher, A. P. (2004). Educate, consolidate, immigrate: educational immigration in Auckland, New Zealand. Asia Pacific Viewpoint45 (2), 255-278.
Carrasco, R. & Ruiz-Castillo, J. (2018). Governance, brain drain, and brain gain in elite academic institutions in economics. The case of spain.‏ Working papers.
Cattaneo, M.; Malighetti, P. & Paleari, S. (2019). The Italian brain drain: cream and milk. Higher Education77 (4), 603-622.‏
 Di Maria, C. & Lazarova, E. A. (2012). Migration, human capital formation, and growth: An empirical investigation. World Development40 (5), 938-955.
Djajic, S.; Docquier, F. & Michael, M. S. (2018). Optimal Education Policy and Human Capital Accumulation in the Context of Brain Drain.‏ Working Papers P224, FERDI.
Docquier, F. & Rapoport, H. (2012). Globalization, brain drain, and development. Journal of Economic Literature, 50 (3), 681-730.
Dustmann, C. & Preston, I. P. (2007). Racial and economic factors in attitudes to immigration. The BE Journal of Economic Analysis & Policy7 (1), 1-41.
Goldstein, R.; Shaw, T. V.; Bloomfield, A.; Preston, A. M. & Henneberger, M. A. K. (2018). Brain Drain in Maryland: Exploring Student Movement from High School to Postsecondary Education and the Workforce.‏
Gouda, P.; Kitt, K.; Evans, D. S.; Goggin, D.; McGrath, D.; Last, J. ... et al (2015). Ireland’s medical brain drain: migration intentions of Irish medical students. Human Resources for Health13 (1), 11.‏
Hornstein Tomić, C. & Taylor, K. (2018). Youth unemployment, the brain drain and education policy in Croatia: A call for joining forces and for new visions. Policy Futures in Education16 (4), 501-514.‏
Inayati, T.; Arai, T. & Sarjono, P. U. (2012). Simulation Analysis of Brain Drain Phenomena from Indonesia Using System Dynamics. International Journal of BRIC Business Research (IJBBR)1 (1).
Kyvliuk, O. & Svyrydenko, D. (2017). Academic mobility as “brain drain” phenomenon of modern higher education. Studia Warmińskie, 54, 361-371.‏
Lee, Everett S. (1966). A Theory of Migration. Journal of Demography, 3 (1), 47-57.
Lu, Y.; Zong, L. & Schissel, B. (2009). To stay or return: Migration intentions of students from People’s Republic of China in Saskatchewan, Canada. Journal of International Migration & Integration/Revue de l'integration et de la migration internationale10 (3), 283-310.
Mihi-Ramirez, A. & Kumpikaite, V. (2014). Economics reason of migration from point of view of students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 109, 522-526.
Sá, C. M. & Sabzalieva, E. (2018). The politics of the great brain race: public policy and international student recruitment in Australia, Canada, England and the USA. Higher Education75 (2), 231-253.
Salmani, A.; Taleghani, GH. & Taatian, A. (2011). Perception of social justice implication in brain drain management in Iranian educational institutions. Education, Business & Society: Contemporary Middle Eastern Issues, 4 (1), 19-32.
Shin, G. W. & Moon, R. J. (2018). From Brain Drain to Brain Circulation and Linkage. A Shorenstein APARC Working Paper). Retrieved from: https://fsi. Stanford. edu/publication/brain-drain-brain-circulation-and-linkage.‏
Siekierski, P.; Lima, M. C. & Borini, F. M. (2018). International mobility of academics: brain drain and brain gain. European Management Review15 (3), 329-339.‏
Walden, S. E. & Foor, C. (2008). “What's to keep you from dropping out?” Student Immigration into and within Engineering. Journal of Engineering Education97 (2), 191-205.
Zinovyeva, N.; Felgueroso, F. & Vazquez, P. (2011). Immigration and Students’ Achievement in Spain: Evidence from PISA. Documento De Trabajo2008, 37.