بررسی شاخص‌های اعتبارسنجی نظام‌های آموزش عالی: با تأکید بر رتبه-بندی آنها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد برنامه درسی دانشگاه تربیت معلم تهران

3 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه کردستان

4 عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان

چکیده

مطالعات تطبیقی نظام‌های آموزش عالی نشان می‌دهد دانشگاه‌هایی موفق خواهند بود که از یک نظام مستمر و سازمان‌یافتة ارزشیابی و اعتبارسنجی برخوردار باشند. پیش‌نیاز چنین نظامی، تدوین شاخص‌ها و قبل از آن ارزیابی درونی مؤسسات آموزش عالی است؛ لذا هدف این نوشتار، بررسی این شاخص‌ها و ارزیابی درونی مؤسسات آموزش عالی به عنوان پیش بایست‏های اصلی رتبه‌بندی آن‌هاست. این مقاله، ضمن اشاره به پیشینۀ اعتبارسنجی در کشور‌های مختلف، با استفاده از رویکرد توصیفی و روش تحلیلی – مقایسه‌ای، به بررسی شاخص‌ها و استانداردهای تدوین شده در سطح بین‌المللی می‌پردازد و رتبه‌بندی‌های انجام شده در نقاط مختلف جهان را مقایسه و تحلیل می‌کند. همچنین با توجه به مقتضیات خاص کشور، الگویی شامل شاخص‏ها و استانداردها ارائه خواهد شد. نتایج نشان می‌دهد نظام‌های آموزش عالی که بر اهمیت فرایند اعتبارسنجی و ارزیابی درونی در بهبود کیفیت آموزش عالی، ایجاد فرهنگ ارزشیابی و اعتبارسنجی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، آشنایی و آگاهی مدیران و تصمیم‌گیرندگان نظام آموزش عالی، بهره‌گیری از ابزارهای انگیزشی و اعطای امتیازهای علمی و پاداش در ارتباط با اعضای هیأت علمی و دانشجویان تأکید کرده‌اند موفق‌تر هستند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the Criteria for Accreditation and Measuring of Higher Education Institutions with an Emphasis on Their Rankings

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rahmanpour 1
  • Salam Yaghoubi 2
  • Sarkaw Ahmadi 3
  • Bibi Eshrat Zamani 4
1
2
3
4
چکیده [English]

Comparative studies have proven that higher education institutions will be successful if they enjoy a consistent and disciplined institutional accreditation system. A prerequisite for such a system is having appropriate criteria and internal evaluation of higher education institutions. The purpose of this paper is to examine how good these criteria and indexes and also internal evaluation of higher education institutions are as an essential prerequisite for their rankings. In addition to studying the higher education accreditation in different countries around the world, this article used a descriptive, analytical-comparative method to examine the criteria and indexes applied internationally and also compared different rankings across the world. Then, according to our country’s situation, a pattern composed of appropriate criteria and indexes was provided to the reader. The results indicated that the more higher education institutions put an emphasis on the role that accreditation and internal evaluation play in improvement of the quality of higher education, on the institutionalizing the culture of accreditation and measuring in the higher education institutes, on the familiarity of the administrators and decision makers in higher education systems with the use of motivational tools and granting privileges and rewards to the faculty and students, the more successful they will be. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Accreditation
  • higher education institutions
  • Ranking
  • criteria
  • Internal Evaluation
ابیلی، خدایار (1376). ارزشیابیماهیتنظارتوارزیابیجاریدرآموزشعالیغیرپزشکیکشور. به کوشش محسن خلیجی و محمدمهدی فرقانی (ویراستاران)، مجموعه مقالات نخستین سمینار آموزش عالی در ایران، جلد دوم، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
اسحاقی، فاخته (1385). ارزیابیدرونیکیفیتگروهمدیریتوبرنامه‌ریزیآموزشیدانشگاهتهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
 بازرگان، عباس (1376). ارزیابی درونی دانشگاهی و کاربرد آن در بهبود مستمر کیفیت آموزش عالی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 11و 12:  49-70.
بازرگان، عباس (1382). ظرفیت‌سازی برای ارزیابی و ارتقای کیفیت نظام آموزش عالی: تجربه‌های بین المللی. فصلنامۀ مجلس و پژوهش، 10 (41): 141-158.
 بازرگان، عباس (1384). ارزیابی درونی برای بهبود کیفیت دانشگاهی؛ نگاهی به یک دهه تجربه در نظام آموزش عالی ایران. دومین همایش ارزیابی درونی ، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
 بازرگان، عباس (1386). ساختارسازی برای ارزیابی کیفیت نظام آموزش عالی ایران: از واقعیت تا آرمان. دانشگاه تهران :سومین همایش ارزیابی درونی کیفیت در نظام دانشگاهی.
 بازرگان، عباس؛ فتح‌آبادی، جلیل و عین‌الهی، بهرام (1379). رویکرد مناسب ارزیابی درونی برای ارتقای مستمر کیفیت گروه‌های آموزشی در دانشگاه­های علوم پزشکی، مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، 2: 1 - 26.
باقریان، فاطمه؛ قورچیان، نادرقلی؛ آراسته، حمیدرضا  و جعفری؛ پریوش (1383). یادگیری در آموزش عالی. دائره‌المعارف آموزش عالی، جلد دوم. تهران: بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی.
 بهرامی، آرش؛ یادگارزاده، غلامرضا و پرند، کورش (1386). تعیین خط مشی‌ها و عوامل اثرگذار در ارزشیابی درونی گروه‌های آموزشی: رویکردی بر اساس پویایی سیستم. فصلنامۀ پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 44: 49-84.
 پازارگادی، مهرنوش؛ پیروی، حبیب‌الله؛ عزیزی، فریدون؛ قورچیان، نادرقلی؛ پورخوشبخت، یوسف و علوی مجد، حمید (1378). شاخص‌های عملکردی پیشنهادی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی علوم پزشکی. مجلۀ پژوهش در علوم پزشکی، 26: 15-21.
 حجازی، یوسف (1377). گزارش ارزیابی درونی گروه ترویج وآموزش کشاورزی. دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه تهران.
زین‌آبادی، حسن‌رضا و پورکریمی، جواد (1383). جایگاه ارزیابی درونی در بهبود کیفیت عملکرد مراکز آموزش عالی و دانشگاه. دومین کنفرانس ملی مدیریت عملکرد.، تهران.
ساعدی، عاطفه (1382). ارزیابی درونی گروه آموزشی آمار دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد.
سلیمی، جمال (1385). الگوییجهتارزیابیبیرونیگروهزبانوادبیاتفارسیدانشگاهکردستان. پایان‌ نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
شهابی نژاد، مریم؛ رفیعی، غلامرضا؛ خدادادی‌زاده، علی؛ کاظمی، مجید و داوری، علی (1382). ارزیابی درونی گروه پرستاری داخلی – جراحی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی.
 فراستخواه، مقصود (1385). تدوین و ارائۀ الگویی جهت ارزشیابی کیفیت و اعتبار‌سنجی آموزش عالی در ایران بر اساس تجارب جهانی و ایران. پایان‌نامۀ دکتری آموزش عالی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی.
 فراستخواه، مقصود (1386). بررسی اجمالی وضعیت ارزیابی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به منظور تدوین سند جامع ارزیابی آموزش عالی ایران. تهران: مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
 قورچیان، نادرعلی (1383). اعتبارسنجی آموزش عالی در هزاره سوم. دایره‌المعارف آموزش عالی، تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
کیذوری، امیرحسین (1386). معرفی برخی شاخص‌های کیفیت نظام دانشگاهی برای استفاده در بودجه‌ریزی دانشگاهی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 45: 57 – 84.
 گزارش ملی آموزش عالی، تحقیقات و فناوری (1386). تهران: مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
مجتهدزاده، ریتا؛ محمدی، آیین و کشاورز، حسین (1386). طراحی معیارها و شاخص­های مقایسۀ دانشکده­های ارائه‌دهندۀ رشته کاردانی علوم پیراپزشکی در ایران. مجلۀ مرکز مطالعات و توسعه پزشکی، 2: 86- 94.
 محمدی، رضا و همکاران (1386). ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی. تهران: انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور.
محمدی، رضا (1381). ارزیابیدرونیگروهآموزشیریاضی محض - کاربردیدانشگاهصنعتیامیرکبیر. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
مقد‌س‌پور، هنگامه (1383). ارزیابیدرونیکیفیتگروهآموزشیحسابداری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
 نعمتی، محمد‌علی (1384). نقدی بر اعتبارسنجی نظام آموزش عالی کشور. نامۀ آموزش عالی، : 8-10.
 نورشاهی، نسرین (1383). پیشینۀ ارزشیابی در آموزش عالی ایران. تهران: مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
 نیازآذری، کیومرث (1383). اعتبارسنجی در آموزش عالی (از کلاسیک تا مجازی). تهران: انتشارات فراشناختی اندیشه.
یارمحمدیان، محمدحسین (1380). اعتبارسنجی در آموزش عالی. مجموعه مقالات نخستین سمینار کشوری ارزیابی و اعتباربخشی در آموزش، اهواز: معاونت آموزشی دانشگاه علوم پزشکی اهواز.
 
Al-Bulushi, K. S. (2005). Accreditation an international context: prospects for implementation in the Omani higher education system, Doctoral dissertation, UMI microform. University of Pittsburgh
Bloland, H. (2001). Creating the council for higher education accreditation, American council on higher education, phoenix: oryx press.
Chen, I. SH. & Chen, J. K. (2011). Present and future: a trend forecasting and ranking of university types for innovative development from an intellectual cpital perspective, Quan Quant, (2): 1-18.
Chi Hou, A. Y. (2011). Quality assurance at a distance: international accreditation in Taiwan higher education, High Educ, (61): 179-191.
Chi Hou, A. Y. (2012). Mutual recognition of quality assurance decisions on higher education institutions in three regions: a lesson for Asia, High Educ, (64): 911-926.
Chiara, O. (2006). Assessing quality in European higher education, Physica-verlg: Springer Co.
 Cret, B. (2012). Accreditations as local management tools, High Educ, (61): 415-429.
 Fitzpatrick, J.; Sanders, J. & Worthon, B. (2004). Program evaluation: alternative approaches and practical guidance, Boston: allyn & bacon press.
Frans, V. V. (1999). A development in assuring quality in higher education, Available at: www. Eric. svt. edu.
 Hazelkorn, E. (2011). Questions abound as the college-rankings race goes global Chronicle of Higher Education, March 13. http://chronicle. com/article/Questions-Abound-as-the/126699/.
Hillen, H. F. P. (2010). Quality assurance of medical education in the Netherlands: programme or systems accreditation? 29 (1): 73-79.
International Network for Quality Assurance Agencies in Higher Education (INQAAHE) (2003). Quality Assurance Agencies.
 Labi, A. (2010). OECD project seeks international measures for assessing educational Quality. Chronicle of Higher Education, January 28. http://chronicle. com/article/ OECD-Project-Seeks/63764/.
 Lopez-Illescas, C.; Moya-Anegon, F. D & Moed, H. F (2011). A ranking of university should account for differences in ther disciplinary specialization, Scientometrics, (88): 563-574.
Morgan, J. (2010). Higher education becomes a globally traded commodity as Demand soars. Times Higher Education, 22: 6–7.
Ng, P. T. (2008). The phases and paradoxes of educational quality assurance: the case of the Singapore system, Quality Assurance in Education, (16): 112-125.
Schward, S. & Westerhijden, D. F. (2007). Accreditation and evaluation in the European higher education, Dordrecht, Netherlands: Springer Co.
Sebekova, H. (2007). Accreditation and evaluation in the European higher education, Dordrecht, Netherlands: springer co.
UNESCO (1997). Higher education in tomorrow's world. Ferewel seminar, Paris. 24 jaunry.
UNESCO-European Centre for Higher Education (UNESCO-CEPES). (2010). Higher education ranking systems and methodologies: How they work, what they do. http://www. unibe. ch/rektorat/unistab/content/e362/e1075/e1265/RankingMethodologiesPdf.
Welsh, J. F. & Dey, S. (2002). Quality measurement and quality assurance in higher education, Quality Assurance in Education, 10: 17-25.