چالش‌های استقرار ساختار ارزیابی کیفیت در آموزش عالی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری مدیریت آموزش عالی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ارزیابی کیفیت در نظام آموزش عالی ایران، از جمله دغدغه‌هایی است که همواره توجه مدیران و مسئولان نظام آموزش عالی را به خود معطوف داشته است. با این حال، جامه عمل پوشاندن به این مهم و اجرای آن در گروه‌های آموزشی دانشگاه‌های کشور، از بدو انجام با چالش‌های زیادی مواجه بوده است. از جمله مهمترین این چالش‌ها، می‌توان عدم وجود ساختار ارزیابی کیفیت را مورد توجه قرار داد. به رغم توجه به ارزیابی کیفیت در برنامه‌های توسعه و اجرای گسترده آن در گروه‌های آموزشی دانشگاه‌های کشور، تاکنون ساختار منسجمی برای آن تدارک دیده نشده و این امر، کل فرایند ارزیابی کیفیت آموزش عالی ایران را با چالش مواجه ساخته است. موانع شکل‌گیری ساختار ارزیابی کیفیت در آموزش عالی را می‌توان در دو حوزه درونی و برونی مورد ملاحظه قرار داد. موانع درونی با عملکرد نظام ارزیابی کیفیت و موانع برونی با عوامل کلان تأثیر گذار بر این نظام مرتبط می‌شوند. افزون بر این، نهادینه شدن نظام ارزیابی کیفیت در آموزش عالی نیز با تداوم رویه‌های فعلی ارزیابی درونی گروه‌های آموزشی دانشگاه‌های کشور امکان پذیر نمی‌باشد. از این رو، در مقاله حاضر سعی بر آن است که از طریق تحلیل وضعیت کنونی ارزیابی درونی در نظام آموزش عالی ایران، دلایل موانع ساختاری استقرار نظام ارزیابی کیفیت مورد بررسی قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Challenges in Establishing the Structure of Quality Evaluation in the Higher Education of Iran

نویسندگان [English]

  • Faranak Mokhtarian 1
  • Reza Mohammadi 2
چکیده [English]

Quality evaluation in the higher education of Iran is one of the challenges that has always been considered by managers and directors of the higher education system. However, accomplishing this end and its implementation in departments of the universities has been faced with so many challenges from the start. One of the most important challenges has been the lack of structure for quality evaluation. Despite addressing quality evaluation in the development plans and its extensive implementation in departments of the universities, there is still no coherent structure for it and this problem has brought so many challenges to the whole process of quality evaluation in the higher education of Iran. The barriers to creating a structure for quality evaluation in the higher education could be categorized as internal and external. The internal barriers are related to the performance of the system of quality evaluation and external ones are related to the macro factors affecting the system. Furthermore, with the continuation of the current internal evaluation procedures in the country's university departments, institutionalizing a quality evaluation system in higher education is impossible.. Accordingly, this paper aimed to examine the reasons behind the existence of structural barriers to establishing a quality evaluation in the higher education of Iran through analyzing the status quo of the internal evaluation in the system.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • quality evaluation
  • Internal Evaluation
  • the Structure of Quality Evaluation
بازرگان، عباس (1383). ارزشیابی آموزش عالی. دایره‌المعارف آموزش عالی. جلد اول. تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
بازرگان، عباس (1385). ارزیابی مستمر برای بهبود کیفیت دانشگاهی: نگاهی به یک دهه تجربه در نظام آموزش عالی ایران. مجموعه مقالات دومین همایش ارزیابی درونی برای ارتقای کیفیت دانشگاهی. تهران: سازمان سنجش آموزش کشور، 1386.
بازرگان، عباس (1386). ساختارسازی برای ارزیابی کیفیت نظام آموزش عالی ایران: از واقعیت تا آرمان. عباس بازرگان . مجموعه مقالات سومین همایش ارزیابی درونی کیفیت در نظام دانشگاهی. مرکز ارزیابی کیفیت دانشگاه تهران.
بختیاری، ابوالفضل (1383). استاندارد، استانداردسازی و اعتبارسنجی(تضمین کیفیت) در نظام آموزشی. مجموعه مقالات اولین همایش علمی استاندارد و استانداردسازی در آموزش و پرورش(با تأکید بر استانداردهای منابع انسانی). تهران: انتشارات مدرسه.
بولا، اچ. اس (1375).ارزشیابی طرح‌ها و برنامه‌های آموزشی. ترجمه خدایار ابیلی. تهران: مرکز انتشارات مؤسسه بین المللی روشهای آموزش بزرگسالان.
پازارگادی، مهرنوش؛ میرانی آشتیانی، رضا؛ واعظ‌زاده، صادق (1383). ارزیابی کلان و خرد آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران. مجموعه مقالات همایش آموزش عالی و توسعه پایدار. جلد دوم. تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، انتشارات فرهنگ دهخدا.
پورجم، محمد (1383). ارزیابی درونی کیفیت دوره‌های آموزشی مقطع کاردانی دانشگاه جامع علمی- کاربردی مجتمع آموزش جهاد کشاورزی اصفهان در سال 1383. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان.
جاودانی، حمید (1383). نظام آموزش عالی فرانسه. دایرة‌المعارف آموزش عالی. ج دوم. تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
چلبی، مسعود؛ معمار، ثریا (1384). بررسی عرضی- ملی عوامل کلان مؤثر بر توسعه علمی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. سال یازدهم. شماره سوم و چهارم.
خاواس، الین‌ال (1384). اعتبارسنجی در آمریکا: ریشه‌ها، توسعه‌ها و چشم‌اندازهای آینده. ترجمه حسن‌رضا زین‌آبادی؛ مرجان سلیمی، فاخته اسحاقی، کورش پرند. تهران: سازمان سنجش آموزش کشور.
خورشیدی، عباس (1382).ارزشیابی آموزشی. تهران: یسطرون.
رجبی، علی‌اکبر؛ اشرفی، بزرگ (1381). دانشگاه: رویکردی به رسالت‌ها و چالش‌های نوین. مجموعه مقالات چهل و هفتمین نشست رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی کشور. تهران: مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور.
زمانی، غلامحسین؛ شیروان نوری‌پور (1385). الگوی اجرایی ارزیابی درونی در آموزش عالی (مورد مطالعه: بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه شیراز. چکیده مقالات دومین همایش ارزیابی درونی برای ارتقای کیفیت دانشگاهی: دستاورها، چالش‌ها، چشم‌اندازها. دانشگاه تهران.
زوار، تقی؛ محمدرضا بهرنگی، مصطفی عسگریان. عزت اله نادری (1386). ارزشیابی کیفیت خدمات مراکز آموزشی دانشگاه پیام نور استان‌های آذربایجان شرقی و غربی از دیدگاه دانشجویان. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. سال سیزدهم. شماره چهارم. شماره پیاپی، 46.
سازمان سنجش آموزش کشور (1388). روند پیشرفت ارزشیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور. گروه ارزشیابی آموزشی.
علاقه‌بند، علی (1378). جامعه‌شناسی آموزش و پرورش(ویرایش چهارم). تهران: نشرروان.
غفرانی، محمدباقر (1382). مسائل ساختاری نظام آموزش‌ عالی ایران و راه‌های برون رفت از آن. نشریه مجلس و پژوهش. شماره چهل و یکم. سال دهم.
فتح‌آبادی، جلیل (1378). اعتباربخشی در جمهوری چک. تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. معاونت آموزشی و امور دانشگاهی. دبیرخانه شورای نظارت، ارزشیابی و گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی. مجموعه انتشارات /9
فراستخواه، مقصود (1387). بررسی تأثیر فرایند ارزیابی درونی بر برنامه‌ریزی برای بهبود کیفیت گروه‌های آموزشی دانشگاهی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. سال چهاردهم. شماره سوم. شماره پیاپی 49.
فراستخواه، مقصود؛ بازرگان، عباس (1386). ارزیابی درونی و برونی در آموزش عالی ایران: طرحی ناتمام. مجموعه مقالات سومین همایش ارزیابی درونی. مرکز ارزیابی کیفیت دانشگاه تهران.
قورچیان، نادرقلی (1382). نهادینه کردن اعتبارسنجی در نظام آموزش عالی کشور در هزاره سوم. مجموعه مقالات چهل و هفتمین نشست رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی کشور. تهران: سازمان سنجش آموزش کشور. چاپ دوم.
کیامنش، علیرضا (1381). روش‌های ارزشیابی آموزشی (رشته علوم تربیتی). چاپ نهم. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
گولر، دنیس‌دی؛ ناکس، آلن‌بی (1380). ارزشیابی آموزش مقدماتی بزرگسالان. ترجمه محمود حقیقت کاشانی. تهران: مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
محمدی، رضا (1384). راهنمای عملی انجام ارزیابی درونی در نظام آموزش عالی ایران: تجارب ملی و بین‌المللی. چاپ دوم. تهران: مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور
محمدی، رضا (1387). راهنمای عملی انجام ارزیابی درونی در نظام آموزش عالی ایران: تجارب ملی و بین‌المللی. چاپ سوم. تهران: مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور.
محمدی، رضا؛ فتح‌آبادی، جلیل؛ یادگارزاده، غلام‌رضا؛ میرزامحمدی، محمدحسن؛ پرند، کورش (1387).  ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی: مفاهیم، اصول، روش‌ها، معیارها. چاپ سوم. تهران: سازمان سنجش آموزش کشور.
محمدی، رضا؛ کورش پرند و عبدالرسول پورعباس (1386).ضرورت طراحی و استقرار ساختار تضمین کیفیت در رشته‌های علوم مهندسی. فصلنامه آموزش مهندسی ایران. شماره 34. سال نهم.
مورن، ادگار (2000). هفت دانش ضروری برای آموزش و پرورش آینده. ترجمه محمد یمنی دوزی سرخابی (1383) .تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
نادری، ابوالقاسم (1385). ارزیابی  درونی از منظر اقتصاد آموزش عالی. چکیده مقالات دومین همایش ارزیابی درونی برای ارتقاء کیفیت دانشگاهی: دستاوردها، چالش‌ها، چشم اندازها. تهران: مرکز ارزیابی کیفیت دانشگاه‌تهران، مرکز مطالعات، تحقیقات و ارزشیابی آموزشی سازمان سنجش آموزش کشور، مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
هیرش، ورنرزد؛ وبر، لوک‌ئی (1999). چالش‌های آموزش عالی در هزاره سوم. ترجمه افراسیاب امیری (1380). تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
 
 
Bazargan, Abbas (2002).  Issues and Trends in Quality Assurance and Accreditation: A case study of Iran. First Global Forum on International Quality Assurance, Accreditation and the Recognition of Qualifications in Higher Education.UNESCO, Paris. 17-18 October.
Beckford, John (2004). Quality. Second edition. London and New York: Rout ledge.
Brennan, John; Shah, Tarla (2004). Managing Quality in Higher Education. An International Perspective on Institutional Assessment and Change. UK: OECD, SRHE and Open University Press.
Brown, Roger (2004). Quality Assurance in Higher Education. The UK Experience since 1992. London & New York:Rout ledge Falmer.
Collins, Asifiwe; Gyavira Rubanju (2008). Quality Challenges in Higher Education Institutions In Uganda. M. Phil Higher Education (HE). Faculty of Education, Institute for Educational Research. UNIVERSITY OF OSLO
El-Khawas, Elaine; Robin DePietro - Jurand; Lauritz Holm-Nielsen (1998). Quality Assurance in Higher Education: Recent Progress; Challenges Ahead. The World Bank, UNESCO World Conference on Higher Education.
Keats, Derek (2007). Challenges for Quality Assurance in an Education 3.0 world. Information & Communication Services, the University of the Western Cape. Institutional capability for decentralized education technologies.
Koza, Tamas(2003).  Accreditation in the higher education system of Hungary: a case study for internal comparison. Internal Institute for Educational Planning UWESCO.
MacBeath, John; McGlynn, Archie (2004). Self-evaluation, What’s in it for schools? London & New York: Rout ledge Falmer
Materu, Peter(2007).Higher Education Quality Assurance in Sub-Saharan Africa. Status, Challenges, Opportunities, and Promising Practices. World Bank Working Paper No .1 2 4.
Report by the QAQ the accreditation and evaluation systems in nine European countries. (Status as at December 2001)
Stella, Antony (2002). External quality assurance in Indian higher education: case study of the National Assessment and Accreditation Council (NAAC). International Institute for Educational Planning. Pp167-175
Stufflebeam, Daniel L; Shinkfield, Anthony J (2007). Evaluation theory, models and applications. San Francisco: John Wilely and Sons Inc.
Teshome, Tesfaye; Kassahun Kebede (2009).  Quality assurance for enhancement of higher education in Ethiopia: challenges faced and lessons learned. The 10th biennial INQAAHE Conference, 30 March to 2 April 2009 in Abu Dhabi, United Arab Emirates.
Weir, ANNIE (2009). Assuring Quality in Higher Education: The New Zealand Experience. Journal of Institutional Research, 14(2), 60–72.